ارزیابی اثرات بزرگراه آسیایی تهران- مشهد بر جامعه پرندگان در پارک ملی گلستان

تأثیر شبکه‌های جاده‌ای در فواصل متفاوتی بر روی زیستگاه‌های مجاور امتداد داشته و زندگی پرندگان را در محیط‌های طبیعی متاثر می‌سازد. این مطالعه فواصل آستانه‌ای را که جاده ضمن عبور از میان پارک ملی گلستان می‌تواند الگوهای فراوانی پرندگان بومی را تغییر دهد، مشخص نمود. شاخص‌های تنوع گونه‌ای، تراکم و همباشی پرندگان با متغیرهای محیط‌زیستی، که به‌طور بالقوه در مقابل تخریب بشری حساس است، با استفاده از روش نمونه‌برداری مسافتی و روش رج‌بندی مورد مطالعه قرار گرفت. پرندگان و متغیرهای محیط‌زیستی به فاصله شعاعی 25 متری از هر یک از 180 نقطه نمونه‌برداری بررسی شد. برای تعیین تراکم پرندگان و همباشی جامعه پرندگان با متغیرهای محیط زیستی در فواصل مختلف از جاده، به ترتیب از نمونه برداری فاصله‌ای و تجزیه و تحلیل تطبیقی متعارف استفاده شد. نزدیکی به جاده، تنوع گونه‌ای و توزیع پرندگان را در منطقه مورد مطالعه تحت تأثیر قرار داد. بر روی‌هم، تأثیر جاده منفی بود هرچند فواصل آستانه‌ای تا جاده در میان گروه‌های مختلف پرندگان متفاوت بود. جامعه پرندگان متشکل از برخی گونه‌ها نظیر دارکوب‌ها، کمرکولی‌ها، توکاها، کبوتر جنگلی، الیکایی و دارخزک (گروه اول) حساس‌ترین گروه نسبت به مجاورت با جاده بودند. بعلاوه، بارزترین تأثیر جاده روی جامعه پرندگان در فاصله 500 متری از حاشیه جاده به سمت مرکز جنگل اتقاق افتاد. گروه دوم، مشتمل بر چرخ‌ریسک‌ها، مقاومت بیشتری در مقابل آثار سوء مجاورت با جاده از خود نشان دادند. توصیه می‌شود تا از احداث جاده‌های جدید درون منطقه چندپاره شده این ناحیه ممانعت به عمل آید، چراکه با در نظر گرفتن فواصل ضربه‌گیر (500 متر از حاشیه جاده) که بیشترین آثار چشمگیر را روی پرندگان دارد، وجود چنین جاده‌هایی تأثیرات منفی بیشتری روی پرندگان بومی (مثلا روی دارکوب‌ها برای گونه‌های چتر) خواهد داشت.